Ateşli silahların 13. yüzyıl başlarında ilk önce Orta Doğu sonrasında ise Avrupa’ya geçişi ile savaşlardaki tahribatı ve eziciliği göz önünde bulundurularak kullanımı artmıştır. Artışın en büyük sebebi ise o zamanlar Avrupa’nın genelinde egemenlik kurmuş feodal sistemin sahip olduğu insan gücüyle aşılması zor büyük surladır. Bu yazıdaki konumuz ise surları yıkan bazı tarihçilere göre İstanbul’un fethiyle çağ açıp kapatan toplar olacak.
Savaş topları ya da askeri toplar, çok uzağa atış yapabilen ve tahrip gücü yüksek ağır silahlardır. Bu silahların ilk izlerini barutta olduğu gibi Çin’de görüyoruz. Ateşli mızraklardan sonra aynı mühendislik sistemi üzerine dayalı icat edilen topların çalışma prensibi bronz boruların içine demirden top ve barut konulduktan sonra barutun patlayıcı etkisiyle demir topun güçlü bir şekilde bronz tüpün yardımıyla hedef alınan yere gitmesidir. Biliyoruz ki her icat bir ihtiyaçtan doğmuştur. Savaş toplarının icat edilmesindeki ihtiyaç ise sanılanın aksine saldırı değil savunmadır. Moğol ve Türk akınlarından yıpranan aynı zamanda zarar gören Çinlilerin yaptığı Çin seddi yetersiz kalmış olacak ki açığa çıkan ihtiyaçtan savaş topu icat edildi. İlk defa Song Hanedanı'nın (Çin) Moğollar ile savaşında görüldü. Çinliler üç binden fazla bronz veya demir dökme topu Çin Seddi üzerine Moğollara karşı savunma için kurdular. Daha sonrasında Orta Doğu ve Avrupa’ya gelen toplar İstanbul’un fethi ve Cercy gibi büyük küçük savaşlarda kullanıldı.
İlerleyen dönemlerde mekanik anlamda sürekli gelişen toplar, yapılan savaşların ana kahramanlarından biri olup savunma ve saldırıda büyük önem taşımıştır. Sürekli gelişen toplar yıllar geçtikçe savaşın farklı yerlerinde farklı şekilde kullanılmaya başlanmıştır. Deniz savaşlarında kullanılan toplar akla ilk gelen top örneklerindendir. Nişan alıp düşman gemiyi tahrip etmek için kullanılmıştır.
Bir diğer örnek havan topudur havan topları üst açı grubu ile atış yapabilen, namlu ağzından elle tek tek doldurulan bir top türüdür. Üst açı grubu tabirini basitçe açıklamak gerekirse; namludan çıkan mühimmatın direkt hedefe değil de önce yukarı doğru yükselip ardından hedefe tepeden dik bir şekilde düşmesi olarak tanımlayabiliriz. Bu sayede bir tepe veya yüksek surların, binaların arkasına aşırtma atışlar yapılabilmektedir. Bu havan topunun oluşum sebebi ve en önemli avantajıdır. Dezavantajı ise topun hedefe varış süresinin uzun olması, isabet oranının düşük olması ve atmosferik hava şartlarından daha fazla etkilenmesi olarak sıralayabiliriz.
Toplar genellikle uzak hedeflere yekpare ve namlu çap genişliğine göre de irili ufaklı güleler atmaktaydı. Daha sonraki gelişmelerle ise ateşlendiği zaman içindeki parçaları çevreye saçan ve toplu hedeflerde öldürücü etki yapan top mermileri kullanılmıştır. Patlayıcı mermiler ise 1650’lerden sonra yaygın olarak kullanılmaya başlanılmıştır. Ancak bunlar havan ve obüs gibi sur gerilerine atış yapabilen silahlarda kullanılmıştır. XVII. Yüzyılda topçuluk bir zanaattan, öğretilebilen ve öğretilmesi gereken bir bilime dönüşmüştür.
XIX. Yüzyılın ikinci yarısında, doldurulmaları zaman alan ve zahmetli olan ağızdan dolma topların yerine kamadan dolma ve hızlı ateş olanağı sağlayan toplar kullanılmaya başlanmıştır. Ağızdan dolma topların yeniden atış yapabilmesi için doldurma işleminin ancak topun önüne geçilerek yapılması zorunlu olduğundan, bu işi yapacak topçu, düşman ateşine açık hedef olmaktaydı. Ayrıca bu topların namlu içleri düz olduğundan ve küre şeklinde güller arttığından menzilleri de kısaydı.
XX. yüzyılda, kamadan dolma, yivli ve setli topların teknolojisinde gelişmeler sağlanarak, bu yeni üretilen topların geri tepmesini önleyecek hidrolik sistemli kundaklar geliştirilmiştir. Bu yeni üretilen toplarda eskiden olduğu gibi artık gülle değil, çekirdek ve kovandan oluşan, isabet, tahrip ve delme gücü çok daha fazla olan top mermileri kullanılmaya başlanmıştır.
Günümüzdeki çağdaş ve son derece gelişmiş teknoloji ürünleri olan toplar; namlu, kundak ve mermilerinde yapılan önemli gelişmelerle de tüm dünya ülkelerinin, ordularının vazgeçilmez silahları arasında yer almaktadır.
Comentários