Koruganların Tarihçesi
Korugan; modern savaşlarda yaygın olarak kullanılan betondan yapılmış mevzilerden oluşan tahkimat çeşididir. Tahkimat veya istihkâm savaşlarda kullanılmak üzere savunma amaçlı inşa edilmiş askeri yapılar ve binaları tanımlar. Düşmanın görerek ve görmeyerek yaptığı atışlara karşı pasif-aktif savunma imkanı sağlar.
Türkiye’de “korugan” Avrupa’da blockhouse, pillbox, bunker, adı verilen genellikle demir ve betondan yapılan, toprak seviyesinin üzerine ve de altında bulunan, dayanıklı yapılardır. Koruganlar genellikle dörtgen, çokgen ve daire şeklinde olmakla birlikte çatıları çoğunlukla düzdür.
Savaş teknolojisinin gelişmesi ile birlikte; tankların üretilmesi, tahrip gücü yüksek ve uzun menzilli toplar ve savaş uçaklarının etkinliğinin artmasıyla ikinci Dünya Savaşı öncesi koruganların önemi iyice artmıştır. Bu yapılar ilk olarak Ruslar tarafından 1904 yılında Rus–Japon Savaşı’nda kullanılmıştır. Birinci Dünya Savaşı esnasında Almanlar da benzeri istihkâmlar inşa ederken, İkinci Dünya Savaşı öncesinde Fransa ve İngiltere’de bu yapılar inşa etmeye başlamışlardır.
İstanbul, Çatalca ve Büyükçekmece’de Yapılan “Çakmak
Hattı” Koruganların Tarihi
Çakmak Hattı, İkinci Dünya Savaşı döneminde İstanbul’u Balkanlardan gelecek saldırılara karşı korumak amacıyla Çatalca ve Büyükçekmece ilçelerinde yapılmıştır. Koruganlar, Fransızların Maginot hattı örnek alınmış ve dönemin Genelkurmay Başkanı Mareşal Fevzi Çakmak talimatıyla yapıldığından “Çakmak Hattı” adıyla anılmıştır. Lakin Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk bu plana karşı çıkmıştır ve şu cevabı vermiştir.
‘’ Savaş, oldum olası toprak üstünde yapılır ve toprak üstünde kazanılır, yahut kaybedilir. Çakmak Hattı ne kadar güçlü olursa olsun ömrü, bir muharebeninki kadar kısadır. Ben milletimin parasını bir kapris uğruna toprak altına gömdürmem. ‘’
İsmet İnönü, Atatürk vefatından sonra yerine geçtiğinde bu planı onaylamıştır. Çakmak Hattı, Yunanista’nın işgali ile işlevini yitirmiştir. Aslında hat Bulgaristan’dan gelecek saldırılara karşı düzenlenmişti. Sonrasında koruganlar göçlerden dolayı nüfusun artması, daha sonra E5 karayolunun yapılması sırasında ve sonrasında koruganların bir kısmı tahrip edilmiş, bir kısmı tamamen ortadan kaldırılmış, bir kısmı da kaderine terk edilmiştir.
Çatalca ve Büyükçekmece’de Yapılan “Çakmak Hattı”
Koruganlarının Özellikleri ve Tipleri
Yaklaşık 10 farklı tipte korugan tespit edilmiştir. Bununla beraber örneği ağırlıklı olarak dört tiptir. Beşinci tip olarak bir tane tespit edilen tünelle birbirine bağlı olan en büyük korugan ile altıncı tip olan diğer bütün koruganlardan daha hâkim tepede yapılan iki korugan daha vardır:
1. Tip büyük koruganların çevresinde, içerisinde sadece makinalı tüfek bulunan genellikle yarısı toprak altında, ateş edebilmek için önden arkaya doğru daralan bir pencereye sahip ve arkadan giriş kapısı olan, havalandırma sistemi bulunmayan en küçük korugandır.
2. Tip olanların çatı ve duvarları birinci tip koruganlara göre daha kalın olup bunların tek penceresi ve kapısı vardır. Bulundukları konuma göre içesinde sadece top ya da ağır makinalı tüfek bulunur.
3. Tip koruganların içerisine top ve makinelı tüfekler konulur. Bunların duvar kalınlıkları yaklaşık bir metre çatı kalınlıkları ise yaklaşık bir buçuk metredir. Genellikle üçüncü ve dördüncü tip büyük koruganların kapıları üzerinde inşa tarihleri ile kaçıncı korugan olduğuna dair numaralar bulunmaktadır.
Genel Korugan teknik çizimi ve Artwork çalışması
4. Tip koruganlar üçüncü tiplere göre daha da büyüktür. Bunlar, topların ve makinalı tüfeklerin bulunduğu iki ya da üç bölümü olan stratejik noktalarda, genellikle kendi bölgesindeki hâkim tepeye konumlandırılmıştır.
5. Tip olarak Çatalca-Büyükçekmece Çakmak hattında, Dağyenice Köyü’nün doğu kesiminde, cephe arkasında lojistik destek tüneli olan en büyük tip bir korugan tespit edilmiştir. Avrupalıların blockhouse adını verdiği bu tip korugan Çakmak Hattı’nın en stratejik noktasında yapılmıştır. Raylı sisteme sahip tünelin kapladığı alan üzerinde ve yan taraflarında, yay şeklinde dizilmiş beş tane büyük üçüncü tip, iki tane de ikinci tip korugan bulunmaktadır.
6. Tip korugan sadece iki tane tespit edilmiştir. Bu koruganların en önemli özelliği diğer korugan tiplerine göre en tepe noktada bulunmalarıdır. Düşmanın diğer korugan tiplerini bertaraf ettikten sonra en son mücadele edeceği korugan bu altıncı tip olanlardır.
Sonuç